Известный поэт Белоруссии - Максим Танк: лучшие стихи.
I тыя, змораныя сном, —
A вераснёвай зорнай сеткай
Зацягнена у тоні дно.
I пакідаць на вецер блага
Такую музыку без слоў,
Не пырснуць серабраных ягад
Пявучым у руках вяслом, —
Пакуль яшчэ паэты дома,
Турысты спяць да дзесяці,
Пакуль па выцвіўшых альбомах
Не удалося разнясці
Наднарачанскіх акварэляў,
Плывеш дзень парусам падняць,
А ключ гусей
I хмараў белых
Aдносіць вецер на паўдня.
Вецер дзьмуў, і шумеў па-над Нёманам бор.
Восень вецце сухое зграбла і на ўзлессі
Падпаліла пагрэцца начлежны касцёр.
Падпаліла касцёр, прылягла у тумане,
Ды кароткім быў гэты пад зорамі сон:
Крык трывожны птушыны збудзіў яе рана,
Па зямлі ад кастра разліваўся агонь.
Загарэліся гнёзды, і іскры пажару
Пачала яна з птушкамі, з ветрам гасіць.
Толькі полымя ўжо разлілося ў імшарах,
Па лясах і палях, па курганах брусніц.
I па сённяшні дзень восень жару не можа
Пагасіць на зямлі, ходзе з краю у край,
Заліваючы ліўнямі ў полі бярозы
I цалуючы кожны рабінавы гай.
Скрыпіць пясок сырых дарог,
Спадае медны ліст каштанаў
На жоўты стоптаны мурог.
Ідзеш, яго рукамі ловіш, –
Злавіўшы пусціш, хай ляціць, –
Зноў не шумець яму ў дуброве,
Вясенніх шолахаў не піць.
І сумаваць яшчэ так рана,
Калі ўдаль маніць сцежак гладзь,
Калі на шум лістоў ў тумане
Умееш песняй адказаць,
Калі так хочацца смяяцца,
Што яшчэ чуеш, бачыш ты,
Як ціха сыплюцца праз пальцы
Каштанаў звонкія лісты.
З цесных завулкаў злева і справа
Гуртам манашкі ў чорным адзенні
Цягнуцца, быццам сумныя цені.
Тут і старыя, і маладыя, –
Аvе Mаrіа...
Я не звярнуў бы і ўвагі можа,
Ка не пабачыў між іх прыгожай
Стройнай манашкі, якая мае
Не больш, хіба, як семнаццаць маяў;
Чорныя вочы, бровы густыя, –
Аvе Mаrіа!
Нат пад жалобнай вопраткай чорнай
Ты адгадаеш: стан непакорны,
Ножкі, якімі б на карнавалах
І захапляла і чаравала,
Смуглыя рукі, грудзі тугія, –
Аvе Mаrіа!
Глядзіць набожна на крыж пятровы,
А я малюся на яе бровы:
Няўжо, красуня, ты не шкадуеш,
Што хараство і жыццё марнуеш?
Як танцавалі б ножкі такія, –
Аvе Mаrіа!
Цябе атрутаю апаілі,
Ружанцам рукі табе скруцілі.
Смялей парві ты яго, не бойся!
У полі недзе шуміць калоссе…
О, як бы жалі рукі такія, –
Аvе Mаrіа!
А потым хутка прыйшло б каханне,
Страчала б з мілым свой золак ранні.
А потым стала б ты гаспадыняй
І калыхала б сваю дзяціну!
О, як кармілі б грудзі такія, –
Аvе Mаrіа!
Не знаю, можа, мая малітва
Выйграць бы мне памагла гэту бітву,
Але пазвалі яе; манашка
Пайшла за ўсімі, ўздыхнуўшы цяжка,
Пад звоны змрочныя і глухія, –
Аvе Mаrіа!
Пачарнелі гасцінцы, дарог каляіны;
Дацвітае лістом і лаза і крушына,
I ў імшарах лясных дагарае атава...
Глядзіць родная даль з-пад насуненай шапкі
Туманоў, што вісяць дываном над балотам;
Пад дзядоўскім старым і пахіленым плотам
Вецер лісце, як пер’е, ўзмятае ахапкам.
А паўднём сонца лістам чырвонай асіны
Расцвіце паміж дрэў, ды ізноў у гушчары
Ападзе і рассыплецца ў ціхіх імшарах
Па ягодніку спелай агнём-журавінай...
Калі-ж ноч ападзе, рассыпаючы зоры,
I затлеюць яны над іржавым папарам,
Dечарамі тады дзед на дошчатых нарах
Ўспамінае жыццё, што мінула yчopa.
І, як памяць сівая далёка ахопіць,
Ён гаворыць з тугой аб гушчарах глыбокіх,
Бы памінкі спраўляе па соснах высокіх,
Па лагах, па ласіных загубленых тропах...
Ды пытае мяне пра блізкіх і знаёмых,
Што пайшлі у жыццё прамяністай дарогай,
I ці шмат, як і я, маладых у астрогах
Дні свае караталі ў падвалах сцюдзёных...
І, заслухаўшыся, галаву апускае сівую,
Як сасна, пабялеўшая раннім марозам,
Словы-ж так ападаюць, як лісце бярозы,
На асеннюю быль і на казку старую.
Славутыя паэты
Багіняй, чараўніцай,
Афеліяй, Джульетай.
Я ж рад, што цябе клічуць
Звычайным імем «Ганна»,
Што аддаецца рэхам
У сэрцы несьціхана.
I ў час, калі прыходзіш
З палёў пахучых мятай,
I ў час, калі змаўкае
Хады тваёй стаката.
Я рад, што ты са мною,
Звычайная, зямная,
Якую не аддаў бы
За ўсе спакусы рая.
З калосся цяжкога жытоў i пшанiц,
З сузор'яў i сонечных цёплых праменняў,
З грымучага ззяння бурлiвых крынiц.
З птушынага шчэбету, шуму дубровы,
I з гора, i з радасцi, i з усяго
Таго, што лягло назаўсёды ў аснову
Святынi народа, бяссмерця яго, –
Ты выткана, дзiўная родная мова.
Няма на зямлi таго шчасця i гора,
Якога б ты нам перадаць не магла.
Няма такiх нетраў, глыбокага мора
I гор, праз якiя б ты не правяла
Мяне на радзiму, туды, дзе сягоння
Стаiць акрываўлены вораг з пятлёй
Над спаленай хатай, над родным загонам,
Над будучыняй і песняй маёй –
Над тым, што было i што век будзе вольным.
Народ пранясе цябе, родная мова,
Святлом незгасальным у сэрцы сваiм
Праз цемру і годы змаганняў суровых.
Калi ж ападзе і развеецца дым
I нiвы васкросшыя закаласяцца, –
Iзноў прашумiш ты вясновым дажджом,
Iзноў зазвiнiш ты у кожнай у хаце,
Цымбалам дасi iх сарэбраны гром
I вусны расквецiш усмешкай дзiцяцi.
Ці жартуеш, ці не знаеш,
Што калі прыйду, дык буду
Не спускаць з цябе пагляду,
Калі песню хто зацягне,
Сцяўшы зубы, прамаўчу я.
Калі ў танцы цябе стрэчу,
Дык не выпушчу з абдымкаў.
Караваем пачастуеш –
Ён калом у горле стане.
А гарэлкі паднясеш мне –
Што ж, знай, вып’ю я за тое,
Каб твой вэлюм стаў як ночка
Беспрасветная такая,
У якой ты, заблудзіўшы,
Не знайшла б свайго каханка,
Не дайшла б да свайго ложка.
А ў вясеннім небе — крык птушыны,
Крык птушыны — голас жураўліны
Над палямі, над прасторамі ракі.
Небасхіл ахоплены зарой.
I з крыла у важака старога
Падае на чорныя разлогі,
Дзівамі іграючы, пяро.
Вось яно кранула хмар граду —
I яны вясёлкамі заззялі;
Зачапіла вербаў чараду —
I яны уміг закрасавалі;
А калі апала на ваду,—
Пасінелі, зашумелі хвалі,
Нерастуючы, пайшлі самы па дну,
I сузор'і лілій паўсплывалі...
Кажуць, каб злавіў тое пяро,
Казачнікам стаў бы, чарадзеем.
Кожнаю вясенняю парой
Я вы ходжу з тайнаю надзеяй
На шляхі і на прасторы ніў,
Дзе губляе вырай свае пер'і...
Хоць даўно мінулі тыя дні,
Калі я ва ўсе прыкметы верыў.
Сцяг узнялі чырвоны,
Праз гарадскі расцвіўшы сад
Прарваўся дождж калонай.
Не рады перш яму былі,
Не ў час прыйшоў ён з ветрам.
Але свой звон і гром калі
У адно ён зліў з аркестрам,
Калі на сценах камяніц,
На рыштаваннях новых
Ён з феерверкам бліскавіц
Заззяў шматкаляровы
I сцяг вясёлкавы узняў
Над першамайскай плошчай, —
Яго з нас кожны прывітаў
I з ім пайшоў ахвоча.
I там, дзе разам мы прайшлі,
Вясенні гул не моўкнуў,
Газоны пышна расцвілі,
Зазіхацелі вокны.
Аж не хацелася ужо
Нікому расставацца
З вясеннім ласкавым дажджом,
З яго цяплом гарачым.
А ён усе ішоў далей,
За шумныя прадмесці,
I знік у залатой імгле,
У чыстым полі дзесьці,
Адкуль часамі далятаў
Звон рэк, бароў знаёмы,
Шум руні, пах мядовых траў,
Што святкавалі з громам.
Цудоўная вясна.
Як восені даждалася,
Пайшла прасіць яна,
Прасіць нябёс ня хмарыцца,
Вятроў — не галасіць,
Срабрыстых росаў раніцай
На травах не гасіць;
Каб сонейка высокае
Сьвяціла на палі,
А кветкі сінявокія
Зноў на лугох цьвілі;
Прасіць сям'ю крылатую
Зь лясоў не адлятаць,
Бярозку расахатую
Лістоў не атрасаць...
Прасіла яна шчыра так,
Прасіла ўсю зіму,
І мо' вясна аж з выраю
Вярнулася таму.
Вярнулася, пяе ізноў
Зь бярозкай над ракой,
Пяе сярод дуброў, лугоў
Зь Ірынкаю малой.
У горад завітала ёлка.
Няцяжка мне было пазнаць
Зямлячку па яе іголках.
Па свежай зелені густой,
Па ўсім уборы саматканым.
Я быў сустрэчаю такой
Да глыбіні усхваляваны.
Я прывітаў яе хутчэй,
За што была яна, вядома,
Удзячна мне, і весялей
Мы разам пабрылі дадому.
I вось прыбраная стаіць
Яна ў пакоі і гаворыць
Пра дальнія лясы, гаі,
Знаёмыя палі, азёры;
Пра тое, як зара гарыць,
Як серабрыста ззяе іней,
Як замялі ў палях вятры
Шляхі да бацькаўскай хаціны...
Я доўга з ёю гаварыў,
Як госцю, частаваў багата,
Агні і зоры запаліў
На цёмных лапках расахатых.
А сам, калі усё кругом
Сном навагоднім, моцным спала,
Наведаць свой бацькоўскі дом
Ад'ехаў з бліжняга вакзала.
I вось дзівуюцца сябры:
Хто выклікаў мяне прыехаць
На сцежкі даўнія ў бары,
Пад хвоі родныя і стрэхі?